Nếu chỉ nhìn vào điểm số, chúng ta rất dễ đánh giá sai năng lực thật sự của một đứa trẻ, đặc biệt ở bậc tiểu học. Ở giai đoạn này, điểm cao nhiều khi chỉ phản ánh sự chăm chỉ, kiên trì hoặc cách học theo khuôn mẫu, chứ chưa thể hiện hết tiềm năng tư duy của trẻ.

Có những em không nổi bật trong lớp, thậm chí học lực chỉ ở mức trung bình, nhưng lại sở hữu những kỹ năng mềm vượt trội: biết quan sát, giao tiếp tốt, tò mò, sáng tạo và có khả năng giải quyết vấn đề linh hoạt. Khi trưởng thành, chính những năng lực đó giúp các em học hỏi nhanh, thích nghi tốt hơn, trở thành những “con ngựa ô” đầy bất ngờ.

Nếu trẻ có được những phẩm chất này, đó là dấu hiệu tư duy nền tảng của người thành công, một tiềm năng đáng trân trọng hơn cả điểm mười trong sổ điểm. 

3 điểm nổi bật ở trẻ học giỏi, có thành tích học tập tốt 

Khi gặp phải vấn đề, trẻ chủ động tìm hiểu nguyên nhân trước

Mỗi đứa trẻ có cách phản ứng khác nhau trước cùng một tình huống. Ví dụ, khi hai bạn nhỏ xảy ra mâu thuẫn, một bé bật khóc, tức giận và chạy ngay về tìm bố mẹ để được an ủi. Nhưng bé khác lại bình tĩnh hơn, dừng lại để suy nghĩ và tự hỏi: “Mình đang giận vì điều gì? Vì bạn lấy đồ chơi của mình, hay vì cách bạn ấy nói khiến mình thấy khó chịu?”

Sau khi hiểu rõ cảm xúc của bản thân, trẻ biết cách diễn đạt rõ ràng và tôn trọng: “Mình buồn vì bạn lấy đồ chơi mà chưa hỏi. Lần sau, bạn nhớ hỏi mình trước nhé.” Khả năng đi sâu vào bản chất vấn đề và diễn đạt cảm xúc mạch lạc chính là biểu hiện của tư duy phản biện và trí tuệ cảm xúc cao.

Khi mang thói quen này vào học tập, trẻ cố gắng hiểu “vì sao” và “như thế nào”. Với môn văn, trẻ tìm ra ý chính trước khi ghi nhớ, với môn toán, trẻ hiểu rõ cách suy luận của công thức. Nhờ đó, dù bài toán có thay đổi cách hỏi, trẻ vẫn dễ dàng nắm bắt và giải quyết.

Cởi mở và chấp nhận những quan điểm khác nhau

Một số đứa trẻ thường có lối suy nghĩ đơn chiều, khi nghe người khác nói điều gì trái với quan điểm của mình, vội phản bác, cáu giận hoặc thấy xấu hổ. Nhưng cũng có những trẻ mang tư duy đa chiều: biết nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau, sẵn sàng lắng nghe, và hiểu rằng một câu hỏi có thể nhiều hơn một câu trả lời đúng.

Ví dụ, khi cả nhóm cùng xây tháp bằng các khối gỗ, đa số sẽ chọn làm sao cho tòa tháp cao và thẳng nhất. Nhưng có đứa trẻ lại hỏi: “Chúng ta có thể xây một tòa tháp nghiêng được không?” “Hãy thử làm một tòa tháp có lỗ ở giữa thì sao?”

Thay vì chê ý tưởng “khác người”, trẻ ấy lại tò mò và hứng thú: “Ồ, hóa ra còn có cách nghĩ như vậy à?” 

Cách diễn đạt có trật tự và hợp lý

Một số đứa trẻ đặc biệt tư duy rất có hệ thống, cả trong cách nói chuyện lẫn cách học tập.

Khi mẹ hỏi: “Hôm nay ở trường có chuyện gì vui không?”, đa số trẻ sẽ kể lung tung, nhưng trẻ lại khác. Trước khi trả lời, dường như trong đầu con đã có một “dàn ý” rõ ràng: “Trong giờ thể dục, chúng con chơi trò mới..., trong giờ khoa học, cô giáo làm thí nghiệm rất thú vị... Và con thấy điều vui nhất là…”

Cách diễn đạt mạch lạc, có trình tự phản ánh khả năng tư duy logic và tổ chức thông tin xuất sắc. Khi áp dụng vào học tập, đó chính là “bí kíp vàng” giúp trẻ học hiệu quả hơn.

Trong các kỳ thi, bài làm của trẻ thường rõ ràng, chữ viết sạch đẹp, lập luận chặt chẽ, dễ hiểu. Ngay cả bản nháp của trẻ cũng được chia bố cục khoa học, giúp con rà soát và tự đánh giá rất nhanh sau mỗi bài kiểm tra.

3 mẹo hay giúp trẻ nâng cao khả năng học tập

Dễ dàng nhận thấy rằng trẻ có ba đặc điểm trên sở hữu khả năng tư duy tương đối tốt. Tuy nhiên, kỹ năng tư duy không phải tự nhiên mà có. Cũng giống như cơ bắp cần được rèn luyện hàng ngày để phát triển, tư duy cũng cần được củng cố liên tục hàng ngày để phát triển các khả năng tư duy đa dạng. Theo đó có 3 mẹo hay bố mẹ giúp trẻ rèn luyện bản thân tốt hơn.

Đọc sách mỗi ngày

Khi một người muốn diễn đạt hay suy nghĩ sâu sắc, cần có vốn từ phong phú để thể hiện chính xác điều mình nghĩ.

Trò chuyện là một cách rèn luyện tốt, nhưng bố mẹ khó có thể dành hàng giờ mỗi ngày để nói chuyện cùng con. Vì thế, đọc sách chính là con đường hiệu quả và ít tốn kém nhất để trẻ mở rộng vốn từ và khả năng tư duy. Hãy bắt đầu bằng việc cho con đọc mỗi ngày một ít, rồi dần dần tăng thời lượng, giống như nuôi dưỡng thói quen ăn uống lành mạnh.

Cũng như bữa ăn cần có cả ngũ cốc nguyên hạt và thực phẩm tinh chế để cân bằng dinh dưỡng, việc đọc cũng cần “đọc sâu” và “đọc rộng”. Đọc sâu giúp con thấu hiểu ý nghĩa, còn đọc rộng mở mang tri thức và vốn từ. Khi hai hình thức này được kết hợp, trẻ sẽ hình thành khả năng ngôn ngữ vững vàng và tư duy linh hoạt.

Trong nhiều thể loại, sách lịch sử là "món ăn tinh thần" giàu trí tuệ nhất. Những câu chuyện về con người, lựa chọn và hậu quả giúp trẻ học các nguyên lý trừu tượng, hiểu cách chúng vận hành trong đời thực.